 İslâmiyet’te evlenme, karı koca arasında
birlikte yaşamaya ve karşılıklı yardımlaşmaya imkân veren ve taraflara
karşılıklı hak ve ödevler yükleyen bir sözleşmedir. Bu sözleşme birbirleriyle
evlenmeleri dinen ve hukûken mümkün olan iki kişi arasında ve iki şahit
huzurunda yapılır. Şahitlerin bulunması, bu sözleşmeye açıklık getirmek ve
evlilik ilişkisini etrafa duyurmak hedefine yöneliktir. Bunun dışında evlilik
için herhangi bir şekil şartı aranmamıştır(1).
Osmanlı İmparatorluğu’nda başlangıçtan
Tanzimat’a adar (1839) geçen devrede hem evlenmenin şartlarının
gerçekleştirilip gerçekleşmediğini kontrol ve hem de nikâh akdinin diğer
akitler karşısındaki önemini ortaya koymak için nikâhın bizzat kadılar yahut
kadının kontrolünde imam gibi bir din adamı tarafından kıyılması esasının
benimsendiği görülmektedir. Bu şekilde kıyılan nikâhlar, şer‘iyye sicillerine
de tescil olunmaktadır. Mahkemelerde kıyılan nikâhların yoğunluğu devirden devire,
yahut şehirden şehre değişiklik göstermiştir. Bazı şer‘iyye sicil
defterlerinde çok sayıda nikâh kaydı varken, bazı defterlerde bu kayıtlar
daha azdır. Gösterilen çabalara rağmen Osmanlı Devleti’nde bütün nikâhlar
mahkemelerde kıyılmış değildir. Ancak, mahkeme dışındaki nikâhlar da öyle
zannedildiği gibi rast gele kıyılmamış, bunun için önce mahkemeden bir izin
ve bir izin kağıdı (izinnâme) almak gerekmiştir.(2) Tanzimat’tan 1917 tarihli
Kanûnnameye kadar ki dönemde de, nikâh kıyan imamlar nikâh kıydıktan sonra
taraflara bir nikâh vesikası vermekle yetinmeyecekler, durumu bir ilmühaber
ile Sicil-i Nüfus Memuru’na da bildireceklerdi.
1917 tarihli Kanûnnameye göre ise,
evlenme akdinden önce durum ilân edilecek, evlenme akdi esnasında taraflardan
birinin ikâmetgâhı hâkimin veya yetkili kıldığı naibin hazır bulunmasıyla
evlenme akit nâmesi tanzim edilerek tescil yapılacaktı. İslâm hukukuna bağlı
kalmaktan tamamen kurtulamayan bu kanûnnamede, devletin izniyle yapılmayan
evliliğin kanunca tanınmayacağı belirtildi. İkinci eşin alınmasında ilk eşin
izni alınma esası ve boşanmada aile meclisi kurulması esas alındı.(3)
Sonuç olarak, Osmanlıda da bugün olduğu
gibi devletin evlenecek kimseleri evlenme ehliyeti ve engelleri bakımından
kontrol altında tutması ve geçerli bir evliliği sağlayacak aleniyeti temin
edip evliliğinin dinî-hukukî geçerlik şartlarını bilen bir görevliye
nikâhları kıydırması İslâm’ın ruhuna daha uygun bulunmakta ve nikâh akdiyle
eşlere sağlanan hukukî garantileri daha temin edici olmaktadır.(4)
Örneğimizdeki nikâh kayıtları, tereke ve
diğer kayıtların yanında nikâh kayıtlarını da ihtiva eden 1808 numaralı,
tamamen nikâh kayıtlarını ihtiva eden 1809 numaralı sicil defterinden
alınmıştır. Bu kayıtlarda o yıllarda Tirebolu kazasının köyleri arasında yer
alan bugün Alucra’ya bağlı Tohumluk köyünün, Görele’ye bağlı Boğalı,
Yağlıkuyumcu, Şalaklı köylerinin, bugün ilçe merkezi olan Espiye ve Güce’nin
de nikâh kayıtlarını bulmak mümkündür.
1809 numaralı sicil defterinin bazı
sayfalarında evlenen eşlerin isimlerinin yanında mehr-i mü’eccel ve mehr-i
mu‘accel, vekîl-i zevce, vekîl-i zevc, şâhid-i zevc ve şâhid-i zevce de
belirtilmiştir. Yayınlanan metin içinde nikâh kayıtlarında yer alan akd-i
nikâh, mehr-i mü’eccel ve mehr-i mu‘accel(5), mâni‘-i şer‘îsi yoğ ise,
tesmiye-i mehr, tarafeyn rızaları, velîsi izni gibi terimler buraya
alınmamış, sadece örnek olması için kadının ve erkeğin isimleri, kayıt
tarihleri listeye dahil edilmiştir. Ancak, kayıtlarda yer alan karye (köy),
zevce (hanım), vâlide (ana), kerîme (kız evlat), mahtûm (evlat, oğul), bin
(oğul), binti (kız), hafîde (kız torun), hemşire (kız kardeş), yeğen (kardeş
çocuğu), üvey (öz zıddı), yetim (babası ölmüş çocuk), müteveffâ (ölü), hademe
(hizmetçi), mutallâka (boşanmış kadın), metrûke (kocası tarafından ortada
bırakılmış kadın) kelimeleri manayı bozmaması için cümle içinde aynen
verilmiş, kadının bâkire-i bâliğa/bikr-i bâliğa (aklı başında ve büluğa
ermiş, kız oğlan kız) mı, ya da seyyîbe (dul) mi olduğu ayrıca belirtilmiştir.
1 M. Akif Aydın, “Aile Hayatı”, İlmihal, I, İstanbul 1999, s. 200;
İslâmiyet’te nikahlanma ve şartları için ayrıca bk. S. Ahmet Arvasi, İlm-i
Hâl, İstanbul 1992, s. 299-303.
2 M. Akif Aydın, a.g.m., s. 201; Giresun’dan bir izinnâme örneği için bk. Ayhan Yüksel, “Giresun’dan İki Belge Örneği: İzin-nâme ve Nüfus Tezkiresi”, Giresun Dergisi, sayı: 123 (Nisan 1998), s. 38-39. 3 Z. Fahri Fındıkoğlu, Türk Aile Sosyolojisi, İstanbul 1970, s. 18. 4 M. Akif Aydın, a.g.m., s. 201. 5 Meselâ, Danışman köyünden İbrahim kızı Fatma ile Hasan oğlu Kâmil’in 30 Safer 1317 (8 Temmuz 1899) tarihli nikâh kaydında mehr-i mü’eccel 151 kuruş; mehr-i mu‘accel 321 kuruştur. Kadının vekili Çavuş-oğlu Şaban, kocanın vekili de Resul-oğlu Hasan’dır. Şahitler ise Kaba Halîl-oğlu Ahmet ile Cennet-oğlu Ahmet’tir (s. 28). Çarşı mahallesinden Hacı Sâlih-zâdelerden Hâfız Sâlih Efendi’nin kızı Fatma ile Giresun’un Çınarlar mahallesinden Ali Osman oğlu Murat’ın 18 Muharrem 1323 (25 Mart 1905) tarihli nikâh kaydında mehr-i mü’eccel 101 kuruş, mehr-i mu‘accel ise 1501 kuruştur ve mu‘accel olarak kadına verilen ziynet eşyası ise 60 gazi altını, 40 beşlik, 2 mahmudiye, 1 yarım liralık altın küpe, 1 gümüş kemer, 1 beş liralık ve gümüş saatlik köstektir. Bu nikâhta kadının vekili Öksüz-zâde Sâlih Efendi’dir. Şahitler ise Seyisoğlu İbrahim Usta, Hır-oğlu Şakir Usta, Hacı Şabân-zâde Şevket Efendi, Karahisarlı Asım Ağa’dır (s. 37). Bu terimler için bk. İsmail Ünver, “Bâkire İzinnamesi”, OTAM, sayı: 5 (Ankara 1994), s. 531-533
kaynak: Ayhan YÜKSEL
|
Tirebolunun Tarihi
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)
Güce ilçesi Yukarı Boynuyoğun köyü muhtarını seçti..
Mart 2024 Yılı Yerel seçimlerde köyümüz adına iki adayın yarıştığı seçimlerde köylümüzün tercihi Mehmet MEŞE den yana karar verd...
-
Eski kıran yol olarak bilinen tarihî yayla yolu uzun bir çalışmanın ardından Araç trafiğine açıldı bu yolun yapımını üstlenen sayın #MUHİTTİ...
-
28/Ekim 2021 ilkkazma vurulmuştur İlit Köyü-#Ağaçbaşı Yayla Bağlantı yolu düzenlenen bir törenle başlatıldı Eski bir tarihin Yok oluşu Yen... -
Güce ilçe yukarı boynuyoğun köyü sakinlerinden tokaćo Ahmet DEMİRTAŞ YATMAKTA olduğu Giresun devlet hastanesin de Vefat etmiştir Demir...
